Płyn w jamie opłucnowej u psów i kotów. Diagnostyka i ocena

Szczegółowe badanie RTG

W badaniu RTG możemy stwierdzić pogrubienie opłucnej, a także obecność płynu lub odmę opłucnową, które zazwyczaj występują obustronnie. Badanie przeprowadzamy w pozycji grzbietowo-brzusznej, profilowej prawej oraz lewej. Radiologiczne badanie klatki piersiowej jest jak bardziej czułe USG w przypadku niewielkiej ilości płynu w jamie opłucnej. Na zdjęciu RTG w pozycji brzuszno-grzbietowej niewielkie ilości płynu zwykle wypełniają kąt żebrowo-przeponowy.

Inne oznaki obecności płynu w opłucnej to: odsunięcie granicy płuc od ścian klatki piersiowej, zaokrąglenie i pogrubienie brzegów płuca, a także wyraźniejsze zaznaczenie szczelin międzypłatowych. Płyn często przesłania granice serca i przepony. Miąższ płuc może wykazywać nieprawidłową gęstość wskutek niepełnego rozprężenia, co może prowadzić do zapadania się płatów płuc. Jednostronne występowanie płynu lub obecność ograniczonych przestrzeni wypełnionych płynem sugerują powstanie zrostów opłucnej. Ostatecznej oceny płuc i oskrzeli powinno się dokonywać po usunięciu płynu z opłucnej, gdyż jego obecność może maskować istniejące zmiany w narządach i strukturach klatki piersiowej.

Oceniając zdjęcie RTG, należy pamiętać, że płyn pochłania promieniowanie rentgenowskie i jest mniej przenikliwy niż powietrze, ale w większym stopniu przenikliwy niż kości, dlatego powstający obraz ma barwę od czarnej lub ciemnych struktur powietrznych, przez szare zabarwienie płynu, do białego – kości.

Niezależnie od rodzaju płynu gromadzącego się w jamie opłucnej dochodzi do jej zacienienia, a badanie radiologiczne nie pozwala na ich różnicowanie. Płyn w jamie opłucnej podlega zasadom grawitacji, gromadząc się w dolnej części klatki piersiowej, dając w badaniu klinicznym techniką opukową tzw. stłumienie horyzontalne, a w badaniu rentgenowskim stwierdzony jest homogenny cień (jednolite zacienienie).

W badaniu rentgenowskim klatki piersiowej wykonuje się najczęściej kilka projekcji:

• zdjęcie w projekcji bocznej (prawo- lub lewoboczne) na pacjencie leżącym;
• zdjecie w projekcji bocznej (prawo- lub lewoboczne) na pacjencie stojącym;
• zdjęcie w projekcji grzbietowo-brzusznej (dorsoventral – DV) lub brzuszno-grzbietowej (ventrodorsal – VD) (4, 6).

Do oceny niewielkiej ilości płynu w klatce piersiowej zastosowanie ma technika badania rentgenowskiego w pozycji na zwierzęciu stojącym z użyciem poziomej wiązki promieniowania, z wykonaniem zdjęcia bocznego (prawo- lub lewobocznego). Dodatkowo wykonując ponowne zdjęcie, ale u siedzącego zwierzęcia, można uwidocznić przemieszczenie horyzontalne wolnego płynu w jamie opłucnej.

Płyn w jamie opłucnej przemieszcza się, dlatego w projekcjach bocznych obraz może wyraźnie różnić się od zdjęć wykonanych na pacjencie stojącym i jest to następstwem przemieszczenia się płynu i zatarcia obrazu struktur klatki piersiowej.

Gromadząca się i zwiększająca ilość wolnego płynu w jamie opłucnej prowadzi do odsunięcia dolnej krawędzi płuc od ściany klatki piersiowej. Dodatkowo płyn wciska się w przestrzenie międzypłatowe, separując płaty płuc i uwidaczniając wyraźnie ich krawędzie, co w połączeniu z przejaśnieniem uciśniętych, ale powietrznych płatów daje obraz przez porównanie przypominający muszlę.

Znaczna ilość płynu gromadzącego się w jamie opłucnej gromadzi się także w górnej części klatki piersiowej, spychając płuca dobrzusznie, oddzielając je od brzusznej krawędzi kręgów. Podobnie gromadzący się płyn wypełnia i odsuwa płuca od przepony, stwarzając wrażenie jej pozornego zgrubienia.

Przemieszczenia płuc wskutek obecności płynu prowadzą do przemieszczenia dogrzbietowego tchawicy. Płyn zaciera obraz struktur śródpiersia, dlatego cień serca częściowo lub całkowicie zanika.

Na załączonych zdjęciach w projekcjach VD i DV płyn u badanego psa jest widoczny pomiędzy ścianą klatki piersiowej a płucami, niewidoczne stają się kąty pomiędzy żebrami a przeponą, dodatkowo uwidacznia się też płyn w przestrzeniach międzypłatowych, gdzie może być widoczny szerszy cień bliżej ściany klatki piersiowej, ulegając zwężaniu w kierunku śródpiersia. Nietypowe rozmieszczenie płynu w obrazie rentgenowskim klatki piersiowej nasuwa podejrzenie zmiany patologicznej ograniczonej (np. ropień, cysta, krwiak, skręt płuca lub zachłyst).

Płyn zazwyczaj równomiernie gromadzi się w obu jamach opłucnej, ale jego ilość może być różna, co w obrazie rentgenowskim różnicujemy stopniem intensywności zaciemnienia obrazu. U pacjentów stabilnych najpierw wykonuje się badanie radiologiczne, a w przypadku zwierzęcia wyczerpanego, z silną dusznością, u którego podejrzewamy gromadzenie się płynu, należy niezwłocznie nakłuć klatkę piersiową w celu odbarczenia i ustabilizowania jego stanu przed badaniem radiologicznym (4, 6, 7).