Efektywne leczenie zespołu lęku separacyjnego u psów

Ze względu na złożoność przyczynową, jak i mnogość objawów lęku separacyjnego, nie można go traktować jako jednego określonego problemu behawioralnego, dlatego preferowana jest nazwa „zaburzenie związane z separacją” lub „zespół lęku separacyjnego”, zamiast używanego wcześniej określenia „lęk separacyjny”.

Zespół lęku separacyjnego (ZLS) jest zaliczany do najczęściej występujących form zaburzeń lękowych u psów rodzinnych. Charakteryzuje się występowaniem zachowań związanych z niepokojem wynikającym z samotnego pozostawania w domu lub oddzielenia od osób, z którymi pies jest związany. Niepokój ten może objawiać się: wokalizacją, zachowaniem destrukcyjnym, załatwianiem się w domu czy samookaleczaniem. Mogą także pojawiać się objawy towarzyszące, jak: pobudzenie psychoruchowe, nieustanne przemieszczanie się, krążenie, intensywne ziajanie, ślinotok. Reakcje psów na nieobecność opiekunów bywają różnorodne, w zależności od odczuwanych przez nie stanów wewnętrznych, takich jak: strach, panika czy frustracja.

Badania potwierdziły, że psy, u których podłożem problemu była frustracja, więcej szczekały i częściej drapały drzwi. Osobniki, u których dominował lęk, raczej nie szczekały, tylko skomlały. Psy bardziej podatne na reakcje fobiczne, intensywniej skomlały i próbowały uciec, starając się sforsować okna lub drzwi. Lund i Jørgensen opracowali teoretyczny model sprzężeń separacyjnych. Zgodnie z tym modelem separacja wyzwala frustrację, wzmagającą pobudzenie i wynikającą z niego nadmierną wokalizację, a także nasilenie zachowań eksploracyjnych, które mogą przerodzić się w niszczenie przedmiotów. Ponadto frustracja, indywidualne cechy psa oraz wcześniejsze doświadczenia wywołują lęk, który może objawiać się: ślinieniem, skomleniem lub próbami ucieczki.

Jednym z najważniejszych czynników wpływających na rozwój ZLS jest rodzaj relacji psa z opiekunem. Badania przeprowadzone nad relacjami pies – człowiek pozwoliły na wyodrębnienie trzech typów przywiązania (1):

• bezpieczny styl przywiązania – relacja, która daje obu stronom dużo samodzielności, niezależności, poczucia bezpieczeństwa,
• lękowo-ambiwalentny styl przywiązania – charakteryzuje się uzależnieniem, brakiem samodzielności i poczucia bezpieczeństwa u psa oraz jest jedną z przyczyn ZLS,
• unikający styl przywiązania jest związany z fizycznym karaniem psa, co skutkuje poczuciem odrzucenia u psa i stosowaniem przez niego strategii obronnej – tłumienie uczuć negatywnych lub fałszywe okazywanie pozytywnych.

W każdym przypadku ZLS jest wymagana analiza typu relacji opiekuna z psem, a w razie konieczności – wdrożenie planu poprawy relacji. Uświadomienie tego aspektu opiekunom psów i nakłonienie ich do zmiany stylu relacji jest jednym z najtrudniejszych, ale i najważniejszych elementów leczenia ZLS.

Bez względu na przyczynę, odczuwanie ZLS wiąże się z dużym stresem i lękiem, które są źródłem cierpienia psa i dlatego w każdym przypadku ZLS wymaga leczenia. Poza cierpieniem, które powoduje nieleczony ZLS, skutkuje on także problemami somatycznymi.

Skutki długotrwałego ZLS można podzielić na trzy grupy:

• nieprawidłowe zachowania, np.: nadpobudliwość, obniżona koncentracja, zaburzenie funkcji poznawczych, zaburzenia snu,
• choroby i zmiany somatyczne, np.: uszkodzenia dziąseł, zębów, kufy spowodowane gwałtownym gryzieniem przedmiotów, zmiany  w migdałkach i krtani wynikające z nadmiernej wokalizacji, owrzodzenia błony śluzowej żołądka i jelit, spadek odporności,
• problemy społeczne, np.: postępujący brak pewności w kontaktach społecznych i unikanie kontaktu z innymi psami.

Złożoność przyczynowa, zróżnicowane podłoże emocjonalne oraz różnorodność prezentowanych objawów w przebiegu ZLS sprawiają, że proces leczenia jest długotrwały, mozolny i trudny zarówno dla psa, jak i opiekuna.

Terapia LZS nie polega na zamknięciu psa w klatce kennelowej czy ćwiczeniu wychodzenia z domu, ale składa się z wielu elementów, które powinny być zastosowane łącznie, aby przynieść oczekiwany efekt.