Możliwości zastosowania składników diety w dietoprofilaktyce i dietoterapii IBD u psów

Wpływ profilu kwasów tłuszczowych na hamowanie rozwoju chorób zapalnych jelit

Częstym dodatkiem funkcjonalnym do diety psów chorych na nieswoiste zapalenia jelit, wykazującym silne właściwości immunomodulujące, są wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA). Szczególne właściwości przypisuje się kwasom tłuszczowym z rodzin n-3 i n-6. Do szeregu kwasów omega 6 (n-6) należą: kwas linolowy (LA) i kwas γ-linolenowy (GLA), natomiast do rodziny n 3 (n-3) należy kwas α-linolenowy (ALA). W przemianach kwasu linolowego zachodzących w organizmie powstają wszystkie kwasy n-6 i n-3. Procesy δ-6-desaturacji oraz elongacji doprowadzają do przemiany kwasu linolowego w kwas γ-linolenowy, po którego wydłużeniu powstaje kwas dihomo-γ-linolenowy (DGLA). Kwas dihomo-γ-linolenowy pod wpływem δ-5-desaturazy przekształca się w kwas arachidonowy (AA).

Głównym celem modyfikacji profilu kwasów tłuszczowych w diecie chorego psa jest zmiana proporcji kwasów n-3/n-6 na korzyść kwasów n-3. Wynika to ze zdolności kwasów tłuszczowych z rodziny n-3 do hamowania produkcji cytokin prozapalnych przez komórki układu odpornościowego.

Główne mediatory zapalenia to cytokiny, aminy biogenne i eikozanoidy. Eikozanoidy powstają z trzech NNKT: kwasu dihomo-γ-linolenowego (DGLA, n-6), kwasu arachidonowego (AA, n-6) i kwasu eikozapentaenowego (EPA, n-3). Z kwasu arachidonowego syntetyzowane są prostaglandyny i tromboksany serii 2 oraz leukotrieny i lipoksyny serii 4. Kwas eikozapentaenowy jest prekursorem prostaglandyny i tromboksanów serii 3 oraz leukotrienów i lipoksyn serii 5. Natomiast z kwasu dihomo-γ-linolenowego utworzone zostają prostaglandyny i tromboksany serii 1 oraz leukotrieny i lipoksyny serii 3. Przy wysokiej podaży kwasu linolowego następuje wzrost poziomu kwasu arachidonowego, prostaglandyn dienowych oraz leukotrienów LTB4, LTC4, LTD4, LTE4.

Powoduje to niestety osłabienie przemian w szeregu kwasów n-3. Z drugiej strony, gdy wzrasta ilość spożywanego kwasu α-linolenowego, zwiększa się poziom EPA w fosfolipidach błon komórkowych. Rezultatem tego są eikozanoidy o słabszej aktywności chemotaktycznej LTB5, PGI3, TXA3. Kompetycyjne zastosowanie kwasów tłuszczowych z rodziny n-3 w stosunku do kwasu arachidonowego powinno wpływać na zmniejszenie stanu zapalnego. W ich syntetyzowaniu bierze udział fosfolipaza A2 uwalniająca z fosfolipidów kwas arachidonowy. Następnie za pośrednictwem cyklooksygenazy (COX1 i COX2) powstają prostaglandyny i tromboksany, natomiast przy udziale lipoksygenaz (LOX) utworzone zostają leukotrieny i kwasy hydroperoksyeikozatetraenowy (HPETE) i hydroksyeikozatetraenowy (HETE). Powstała z kwasu dihomo-γ-linolenowego PGE1 powoduje rozkurcz naczyń, działa przeciwzapalnie i antyagregacyjnie.

PGE1 powoduje także wzrost poziomu wewnątrzkomórkowego cAMP, co przyczynia się do słabszego uwalniania enzymów lizosomalnych oraz redukcji chemotaksji leukocytów o wielokształtnych jądrach. PGE1 blokuje również aktywność limfocytów. Z kolei 15 HETE odznacza się wysoką aktywnością w hamowaniu 5-LOX, która uczestniczy w powstawaniu leukotrienów LTB4 i LTC4 z kwasu arachidonowego. Prostaglandyna E2 (PGE2) wywiera efekt przeciwzapalny przez blokadę proliferacji limfocytów, uwalniania IL-2 i interferonu γ przez limfocyty pomocnicze Th1. PGE2 hamuje również wytwarzanie TNF-α oraz IL-1β przez makrofagi i monocyty oraz aktywność komórek NK. Najsilniejszym działaniem prozapalnym odznaczają się leukotrieny pochodzące z kwasu arachidonowego. Leukotrien B4 jest najbardziej aktywnym czynnikiem modulującym chemotaksję neutrofili.

Ponieważ zmiany jakościowe i ilościowe kwasów tłuszczowych w diecie wpływają na skład kwasów tłuszczowych w błonie komórkowej oraz zróżnicowanie eikozanoidów powstałych z przemian kwasu arachidonowego, wydaje się, że jednym z najważniejszych czynników dietoprofilaktycznych w nieswoistych stanach zapalnych jelit jest taka zawartość i profil kwasów tłuszczowych w diecie, która w jak najmniejszym stopniu promuje rozwój stanu zapalnego m.in. poprzez syntezę prozapalnych cytokin.