Wszystko, co lekarz praktyk powinien wiedzieć na temat diagnostyki i leczenia wrzodów rogówki u psów i kotów

Budowa rogówki oraz przebieg procesów regeneracyjnych

Rogówka wraz z twardówką tworzą jedną z trzech warstw gałki ocznej – błonę włóknistą. Rogówka łączy się ze spojówką gałkową i twardówką w miejscu określanym rąbkiem. Najważniejszą cechą rogówki jest jej przezierność. Jest to możliwe dzięki temu, że nie ma ona w sobie naczyń krwionośnych, melaniny oraz nie występują w niej procesy rogowacenia.

Dodatkowo ma gładką powierzchnię optyczną, regularny układ włókien kolagenowych oraz stosunkowo niewielkie zagęszczenie komórek. Każde zachwianie równowagi w tym układzie może spowodować częściową lub całkowitą utratę jej przezierności, a przez to upośledzić zdolności widzenia zwierzęcia. Znajomość anatomii rogówki jest niezbędna do zrozumienia mechanizmów zachodzących podczas jej uszkodzenia, oceny głębokości wrzodu oraz konsekwencji z tym związanych, a także procesów odbudowy ubytku.

Rogówkę tworzą cztery warstwy komórek:

Nabłonek rogówki – u psów i kotów jest to nabłonek wielowarstwowy (5-7 warstw), płaski, nierogowaciejący. Składa się z:

• błony podstawnej,
• komórek walcowatych nabłonka podstawnego,
• komórek pośrednich,
• komórek powierzchownych (płaskich).

Komórki podstawne stanowią najgłębszą warstwę nabłonka. Ulegają one podziałom, a nowo powstające komórki są przesuwane w stronę zewnętrzną, w trakcie tego procesu ulegają spłaszczeniu, tracą organelle komórkowe i stają się skrzydłowatymi komórkami pośrednimi. Następnie przekształcają się w płaskie komórki powierzchniowe. Większość tego procesu odbywa się okołorąbkowo, tak że nowo powstałe komórki są spychane przez kolejne dośrodkowo. W związku z powyższym dojrzewanie i odbudowa komórek nabłonka rogówki odbywa się jednocześnie w dwóch płaszczyznach: od rąbka do osi oka (poziomo) oraz od wewnętrznej do zewnętrznej strony (pionowo).

Pokrycie nabłonkiem powstałego ubytku może mieć miejsce już po 4-7 dniach od momentu uszkodzenia, jednak z reguły pełne uzyskanie grubości i dojrzałości nabłonka oraz wytworzenie prawidłowego połączenia błony podstawnej ze zrębem trwa dłużej.

Podczas badań kontrolnych często można zaobserwować, że w rogówce w okolicy wygojonego wrzodu są widoczne melanocyty (czyli komórki barwnikowe, zawierające melaninę), które ograniczają przezierność rogówki. Pojawiają się w tej lokalizacji na skutek przeniesienia ich z rąbka rogówkowo-twardówkowego w czasie odbudowy komórek nabłonka.