Rehabilitacja po złamaniach kości kończyn

W okresie pośrednim

W okresie pośrednim zachowawczego leczenia złamań plan usprawniania ulega nieznacznym modyfikacjom. Po pierwszych 5-10 zabiegach magnetoterapii i laseroterapii, które są prowadzone codziennie, kolejne wykonuje się co drugi lub trzeci dzień. Zwiększa się natomiast wartości poszczególnych parametrów tych zabiegów. Jeśli u pacjenta nie występują znaczne dolegliwości bólowe, odstępuje się również od wykonywania zabiegów elektroterapii. Masaż oraz ćwiczenia bierne są kontynuowane jak w okresie wczesnym.

W okresie późnym

W okresie późnym plan postępowania rehabilitacyjnego jest uzupełniany o ćwiczenia czynne oraz rozciągające. Kontrolowane ćwiczenia czynne AROM (Active Range of Motion) można rozpocząć, gdy zwierzę jest w stanie chodzić i poruszać chorą kończyną (3). Ćwiczenia te służą stymulacji metabolizmu chrząstki stawowej, odzyskaniu napięcia, siły i masy mięśni oraz stymulacji propriocepcji, krążenia krwi i chłonki. Niezwykle istotne jest również wytworzenie mechanizmu kompresji osiowej. Nacisk o fizjologicznej wartości, działający w osi kości długiej, stymuluje metabolizm tkanki kostnej.

Kompresja osiowa przyspiesza powstanie zrostu kostnego, wpływa również na zwiększenie gęstości istoty gąbczastej kości (3, 4, 10). W zależności od możliwości danego pacjenta stymuluje się utrzymanie pozycji stojącej z obarczaniem wszystkich czterech kończyn, prowadzi się ćwiczenia statyczne, spacery w marszowym tempie. Ćwiczenia są wykonywane kilkukrotnie w ciągu doby, w myśl zasady: „lepiej częściej, a krócej”, z wykorzystaniem akcesoriów rehabilitacyjnych, sprzętów, którymi właściciel dysponuje w domu (materace piankowe, poduszki, koce), a także warunków środowiska naturalnego (śnieg, piach, wysoka trawa, miękkie podłoże).

Ćwiczenia rozciągające (stretching) wykonywane są na mięśniach przykurczonych lub o zwiększonym tonusie. Rozciąganie zmniejsza nadmierne napięcie mięśniowe, zapobiega naderwaniu/zerwaniu mięśnia, stanom zapalnym, zwłóknieniom i zrostom oraz poprawia elastyczność tkanek (4).

Rehabilitacja po zdjęciu opatrunku unieruchamiającego

Plan usprawniania obejmuje:

• hydroterapię;
• ćwiczenia rozciągające;
• ćwiczenia czynne;
• ultradźwięki.

Treningi marszowe oraz pływanie w bieżni wodnej rozpoczyna się od razu po zdjęciu opatrunku. Marsz na ruchomej bieżni zanurzonej w wodzie cechuje się licznymi zaletami. Dzięki działaniu siły wyporu stawy są obciążane w mniejszym stopniu, niż ma to miejsce na lądzie. Głębokość zanurzenia ma istotny wpływ na masę względną zwierzęcia (ryc. 1, s. 84). Warunki te sprzyjają podpieraniu się przez zwierzę chorą kończyną, gdyż jej obciążanie wiąże się z mniejszym bólem wobec stawiania jej na lądzie (ryc. 2, s. 84). Z drugiej strony pacjent musi pokonywać znaczny opór wody spowodowany siłą przyciągania występującą między cząsteczkami wody.

Z tego względu mięśnie wykonują większą pracę w porównaniu do środowiska lądowego. Kolejnym atutem marszu w wodzie jest fakt, że zwierzę prowadzi ruchy w stawach w większym zakresie niż na lądzie, zwłaszcza w zakresie zgięcia. Biorąc pod uwagę, że po zdjęciu opatrunku unieruchamiającego występują często przykurcze stawowe, ta właściwość treningu w wodzie jest niezwykle istotna (3, 10).

Pływanie jest wskazane u pacjentów, którzy nie obarczają chorej kończyny podczas marszu na bieżni wodnej lub wykazują znacznego stopnia kulawiznę. Pływanie aktywizuje kończynę po złamaniu, powoduje zwiększenie siły i masy mięśniowej, dzięki czemu zwierzę zaczyna chętniej ją obarczać podczas marszu w wodzie i na lądzie (ryc. 3, s. 84). Dodatkowo pływanie zwiększa zakres ruchu stawów, głównie w kierunku zgięcia (10).

Wykonywanie ćwiczeń rozciągających po zdjęciu opatrunku unieruchamiającego ma na celu likwidację przykurczów mięśniowych, zwłóknień i zrostów (ryc. 4, s. 84). Stretching prowadzi się po uprzednim rozgrzaniu tkanek przez wysiłek fizyczny, masaż lub ultradźwięki (8, 10).

Celem ćwiczeń czynnych wykonywanych na tym etapie jest stymulacja mechanizmów związanych z czuciem proprioceptywnym, pobudzenie zmysłu równowagi, kształtowanie świadomości własnego ciała. Do ich przeprowadzenia wykorzystuje się akcesoria rehabilitacyjne, które wprowadzają element niestabilności podłoża: poduszki sensomotoryczne, równoważnie, piłki i maty fizjoterapeutyczne (4, 11).

Ultradźwięki są to fale mechaniczne o częstotliwości przekraczającej granicę słyszalności ucha ludzkiego. Ich działanie biologiczne polega na wytworzeniu ciepła endogennego w tkankach, na skutek tarcia komórek o siebie, na „mikromasażu” – zmianach mechanicznych zachodzących pod wpływem przebiegu podłużnej fali ultradźwiękowej. Ultradźwięki wykazują działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, przekrwienne, rozgrzewające, zmniejszają napięcie mięśni i zwiększają rozciągliwość tkanki łącznej oraz przyspieszają gojenie się ran i tkanki kostnej. Sonoterapię wykonuje się przed ćwiczeniami rozciągającymi w celu rozgrzania i uelastycznienia tkanek (1, 11).