Różnicowanie zaburzeń zachowania u kotów

Czynniki zaburzeń

Zaburzenia zachowania kota mogą być spowodowane wieloma różnorodnymi czynnikami, począwszy od zmian fizjologicznych zachodzących w jego organizmie, poprzez choroby somatyczne, a także czynniki środowiskowe, np. stres wynikający z nieodpowiednich warunków życia, nieprawidłowych relacji z domownikami, zarówno ludźmi, jak i innymi zwierzętami. Skuteczność terapii zaburzeń zachowania w dużej mierze zależy od trafnego określenia i wyeliminowania jego podłoża. W przypadku bowiem prowadzenia terapii objawowej, bez usunięcia przyczyny, dochodzi często do nawrotów problemu.

Ponadto zmiany w zachowaniu kota powinno się zawsze na wstępie przeanalizować pod kątem przyczyn fizjologicznych, jak np. nieprawidłowy poziom cukru, czy hormonów tarczycy lub potencjalnej choroby somatycznej, powodującej zaburzenia zachowania, np. w przypadku:

• agresji:
  • cukrzyca,
  • choroba Cushinga,
  • nadczynność tarczycy,
  • wewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki,
  • guzy mózgu/epilepsja;
• załatwiania się poza kuwetą:
  • choroby dolnych dróg moczowych,
  • chorobyy wątroby,
  • choroby nerek,
  • choroby układu ruchu;
• nasilenia się lęku i fobii:
  • choroby układu ruchu,
  • ból,
  • obniżenie percepcji (osłabienie wzroku/słuchu),
  • zespół falującej skóry;
• nadmiernego wylizywania:
  • ból,
  • choroby dolnych dróg moczowych,
  • zespół falującej skóry;
• spaczonego apetytu (pica):
  • choroby przewodu pokarmowego;
• braku apetytu:
  • kot podchodzi do miski, wącha i odchodzi – mdłości, ból,
  • kott podchodzi do miski, zaczyna jeść: ucieka – ból w obrębie jamy ustnej,
  • kot odwraca głowę od podsuwanej miski – ból, mdłości.

Zmiany w zachowaniu kota mogą towarzyszyć także innym schorzeniom, dlatego przy pojawieniu się u kota jednego lub kilku z poniższych objawów należy przede wszystkim wykluczyć przyczynę somatyczną przed podjęciem jakiejkolwiek terapii behawioralnej:

• niechęć do ruchu,
• brak tolerancji na dotyk,
• unikanie kontaktu, chowanie się,
• apatia,
• brak pielęgnacji ciała,
• zachowania lękowe,
• agresja do ludzi i zwierząt,
• agresja między kotami w domu,
• pobudzenie ruchowe,
• nadmierne wylizywanie się i samookaleczanie,
• zaburzenia snu,
• spaczony apetyt (pica).

Po wykluczeniu przyczyny somatycznej i stwierdzeniu podłoża behawioralnego zaleca się skierowanie opiekuna kota do zoopsychologa/behawiorysty, który wdroży odpowiednią terapię. Najbardziej efektywną formą konsultacji behawioralnych w przypadku kotów jest wizyta u klienta w domu, przeprowadzona w obecności wszystkich domowników. Taka wizyta umożliwia obserwację kota w jego środowisku domowym, warunków życia i jego relacji z poszczególnymi domownikami, co jest nieodzowne do określenia przyczyny problemu oraz zwiększa skuteczność terapii, w porównaniu do konsultacji przeprowadzanej w gabinecie weterynaryjnym, opartej wyłącznie na wywiadzie, bez obserwacji środowiskowych.

Jednym z najczęściej występujących źródeł problemów behawioralnych może być brak możliwości realizacji naturalnych zachowań charakterystycznych dla gatunku kota i związane z tym stres i frustracja, objawiające się poprzez:

• załatwianie się poza kuwetą,
• znaczenie terenu moczem,
• eskalację agresji łowczej polegającej na polowaniu na domowników,
• nadmierną aktywność i pobudliwość kota,
• depresję,
• występowanie zachowań stereotypowych, czyli powtarzających się, jednostajnych zachowań bez widocznej celowości,
• nasiloną wokalizację,
• nadmierny apetyt prowadzący do otyłości.

Częstą przyczyną poszukiwania pomocy przez opiekunów kota są zaburzenia lękowe. Kot lękliwy unika kontaktu, chowa się, wychodzi z kryjówki wyłącznie w nocy, gdy w otoczeniu jest cisza i spokój. Kot lękliwy także intensywnie znaczy teren, zarówno ocierając się i drapiąc przedmioty, jak i moczem. Lęk u kota może prowadzić także do załatwiania się poza kuwetą.

Zaburzenia lękowe mogą być spowodowane:

• czynnikami genetycznymi,
• brakiem socjalizacji w okresie do 7. tygodnia życia,
• traumatycznymi przeżyciami,
• drastyczną zmianą warunków życia kota, np. pojawieniem się w domu dziecka, psa, przeprowadzką,
• bólem i chorobą,
• wspólnym mieszkaniem z niekompatybilnym, despotycznym kotem.

Terapia lęku w przypadku choroby polega na skojarzonej terapii choroby podstawowej i terapii przeciwlękowej. W przypadku problemów w relacjach z innym kotem czy domownikiem konieczna jest poprawa tych relacji. Terapia lęku spowodowanego działaniem różnych bodźców jest długotrwała i trudna. Polega ona głównie na odizolowaniu zwierzęcia od bodźca powodującego lęk, a następnie poddaniu go procesowi odwrażliwiania lub kontrwarunkowania, czy poddawaniu działaniu bodźca powodującego lęk, ale w ograniczonej sile i w miarę postępu zwiększaniu w sposób kontrolowany siły tego bodźca. W zaawansowanych przypadkach terapię behawioralną wspomaga się farmakologiczną.