Monitorowanie owulacji i wyznaczanie optymalnego terminu krycia u suk

Wyznaczenie optymalnego terminu krycia u suk może przysparzać wielu trudności ze względu na specyfikę cyklu płciowego u tego gatunku (1). Znaczne osobnicze różnice w terminie wystąpienia owulacji, owulacja niedojrzałych oocytów czy słaba korelacja pomiędzy faktem owulacji a możliwymi do zaobserwowania objawami behawioralnymi to tylko niektóre z przyczyn (1-3). Dodatkowo, w ostatnich dziesięcioleciach depresja potencjału reprodukcyjnego jest problemem dotyczącym wielu gatunków zwierząt, a zwłaszcza tych, które towarzyszą na co dzień człowiekowi.

Wśród czynników o dominującym wpływie na ten fakt można wyróżnić niekorzystny wpływ środowiska życia, czyli między innymi: narażenie na zanieczyszczenia powietrza, wód, gleb, substancje konserwujące stosowane w żywności, kosmetykach, środkach czystości, otyłość czy zmniejszenie aktywności fizycznej. Dodatkowo, poprzez celowe krzyżowanie zwierząt ze względu na pożądane cechy fenotypowe bądź produkcyjne, często uzyskuje się linie zwierząt cechujące się stopniową depresją zdolności rozrodczych. Wspomniane czynniki w istotny sposób oddziaływają niekorzystnie na proces rozmnażania u psów. Procesy te dotyczą zarówno samic, jak i samców, manifestując się między innymi w postaci spadku jakości nasienia, zaburzeń cyklu jajnikowego, pustych kryć, resorpcji zarodków oraz poronień (4-6).

W praktyce lekarsko-weterynaryjnej precyzyjne monitorowanie przebiegu cyklu jajnikowego oraz okresu okołoowulacyjnego u suk jest niezbędnym elementem podczas pracy z hodowlami psów. Ze względu na: coraz częstsze zastosowanie technik wspomaganego rozrodu (ang. assisted reproductive technology, ART), kriokonserwację nasienia, transport osobników na znaczne odległości, konieczność dokładnego określenia momentu owulacji i wyznaczenia optymalnego terminu krycia ma ogromne znaczenie.

Część hodowców wybiera na podstawie obserwacji określone dni do krycia, najczęściej licząc od początku pojawienia się wypływu z pochwy w czasie cieczki. Wśród pozostałych metod stosowanych przez hodowców można wyliczyć m.in.: mierzenie oporności śluzu pochwowego, test krystalizacji wydzieliny pochwowej (ocena mikroskopowa kształtów, jakie powstają na szkiełku po zaschnięciu wydzieliny z pochwy), obserwację ilości i makroskopową ocenę wypływu z pochwy czy analizę zmniejszania się obrzęku sromu (1). Jednak ze względu na brak odpowiedniej standaryzacji, jak i wspomniane wcześniej znaczne różnice osobnicze w przebiegu cyklu metody te mogą stanowić jedynie uzupełnienie do zalecanych do stosowania w medycynie weterynaryjnej technik. Zaliczamy do nich:

• oznaczenia stężenia progesteronu w surowicy (bądź LH),
• badanie cytologiczne nabłonka pochwy,
• badanie waginoskopowe (1-3).

Wskazane jest także, w celu pełnej oceny suki i trwającej rui, wykonywanie badania ultrasonograficznego macicy oraz jajników, które może dostarczyć wielu cennych informacji o statusie reprodukcyjnym samicy.

Optymalny termin krycia

W przypadku krycia naturalnego lub sztucznej inseminacji z zastosowaniem świeżego nasienia „okres płodny”, czyli czas, w którym krycie lub inseminacja może skutkować ciążą, może czasami wynosić nawet 5 dni przed owulacją do 5 dni po owulacji, zwłaszcza jeśli nasienie samca jest dobrej jakości. W związku z tym pozostaje żywe w drogach rodnych i zdolne do zapłodnienia oocytów w przez długi czas po zdeponowaniu (9, 10). Natomiast w przypadku inseminacji suki nasieniem mrożonym lub chłodzonym, które cechuje się krótszą żywotnością, zaleca się wykonanie procedury w optymalnym terminie do zapłodnienia, który występuje od 2 do 4 dni po owulacji, kiedy oocyty są w pełni dojrzałe i nie uległy degeneracji (9, 10).

Okres zapłodnieniowy jest z definicji okresem, w którym oocyty mogą zostać zapłodnione. W przypadku suk trwa od 2 dni do około 5 dni po owulacji (1).