Zimno, cieplej… gorąco! − czyli nowe wskazówki dotyczące wstępnego rozpoznawania sepsy

Wybrane czynniki ryzyka do rozwoju sepsy u psów i kotów:

• samce > samice
• rasa (np. dobermany, rottweilery)
• wiek (pacjent pediatryczny, pacjent geriatryczny)
• kontakty ze zwierzętami dziko żyjącymi
• przebywanie zwierząt w grupie (np. koty żyjące w gromadzie)
• hospitalizacja
• upośledzenie odporności (FIV, FeLV)
• terapia lekami immunosupresyjnymi (glikokortykosteroidy, chemioterapeutyki)
• urazy, oparzenia
• przebyte zabiegi chirurgiczne
• perforacje tkanek przez ciała obce
• udar cieplny
• choroba nowotworowa
• rozszerzenie i skręt żołądka/skręt jelita
• przetaczanie krwi

Jak wykazać niewydolność narządową w przebiegu sepsy?

U pacjenta z podejrzeniem sepsy kluczowe znaczenie ma ilościowe określenie stopnia niewydolności ważnych dla życia narządów. W tym celu bardzo przydatna jest skala SOFA (Sepsis-related lub Sequential Organ Failure Assessment). System SOFA w skali od 0 do 4 ocenia wydolność sześciu układów narządowych:

1. Układu oddechowego (na podstawie PaO₂/FiO₂, czyli stosunku ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi tętniczej do stężenia tlenu we wdychanym powietrzu).
2. Krzepnięcia krwi (na podstawie liczby płytek krwi).
3. Wątroby (na podstawie stężenia bilirubiny w surowicy).
4. Układu sercowo-naczyniowego (na podstawie wartości średniego ciśnienia tętniczego (MAP) i konieczności stosowania leków wazopresyjnych.
5. Ośrodkowego układu nerwowego (na podstawie oceny stanu świadomości w skali Glasgow).
6. Nerek (na podstawie stężenia kreatyniny w surowicy lub wielkości diurezy) (6, 15).

U pacjenta bez niewydolności narządowej wartość SOFA jest równa 0. Przyjmuje się, że nagła zmiana w wyjściowej punktacji SOFA o ≥ 2 punkty w następstwie zakażenia oznacza dysfunkcję narządów. Wykazano, że nie tylko u ludzi, ale także u psów w stanie krytycznym system SOFA jest przydatnym czynnikiem prognostycznym (6, 15). W badaniu Ripianti i wsp. przeprowadzonym u 40 psów udowodniono, że u zwierząt, u których punktacja SOFA obniżała się lub utrzymywała na stałym poziomie w trakcie hospitalizacji, szanse przeżycia były zdecydowanie wyższe niż u pacjentów, u których punktacja SOFA wzrastała (w tej ostatniej podgrupie 19 psów zmarło, a tylko 1 przeżył) (13). W tab. 3 przedstawiono proponowane dla psów wartości progowe punktacji SOFA.

Jedynym elementem subiektywnym w skali SOFA jest ocena stanu świadomości pacjenta wg skali Glasgow. Pozostałe parametry są parametrami określanymi według wyników badań laboratoryjnych (badanie morfologiczne krwi, badanie biochemiczne surowicy, badanie gazometryczne), a zatem pozwalają na obiektywną ocenę stanu pacjenta. U ludzi z podejrzeniem sepsy i podwyższeniem wartości SOFA o co najmniej 2 punkty wykazano, że ogólne ryzyko śmiertelności wynosi ok. 10% (6). Lekarze weterynarii opiekujący się pacjentami w stanie krytycznym doskonale zdają sobie sprawę z trudności, jaką obarczona jest próba przewidzenia szans powodzenia leczenia, a jednocześnie muszą ją stale określać i opisywać właścicielom zwierząt. System SOFA wydaje się być doskonałym narzędziem pozwalającym nie tylko potwierdzić niewydolność narządową, ale także określić szanse przeżycia pacjenta.

Wydaje się, że w praktyce klinicznej i wstępnej, szybkiej kwalifikacji pacjentów do grupy ryzyka (w tym: zagrożenia sepsą) przydatna może być również uproszczona diagnostyka SOFA (tzw. qSOFA – quick SOFA).