Alergie pokarmowe u psa

dr inż. Jacek Wilczak

ekspert Doliny Noteci, specjalista w zakresie żywienia, dietoprofilaktyki i dietoterapii schorzeń metabolicznych. Zwolennik racjonalnego i naukowo umocowanego żywienia psów i kotów. Adiunkt w Zakładzie Dietetyki Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie.

Opiekun czekoladowego labradora i trójkolorowego cavaliera – więc z autopsji wie, jak ważna dla prawidłowego wzrostu i rozwoju każdego psa jest właściwie zbilansowana dieta.

Wśród chorób, które są wyjątkowo dokuczliwe dla psów, jedną z czołowych pozycji zajmują alergie pokarmowe. Wraz z nietolerancjami i zatruciami pokarmowymi są one określane jako niepożądane reakcje na pokarm. Nietolerancja składników pokarmowych w przypadku zwierząt towarzyszących ma podłoże zarówno immunologiczne (alergie pokarmowe), jak i nieimmunologiczne (nietolerancje pokarmowe).

Alergia pokarmowa to specyficzna immunologiczna odpowiedź organizmu na kontakt z alergenem – białkiem, mniejszymi polipeptydami czy lipoproteinami. Zakłada się, że najczęstszymi alergenami są rozpuszczalne w wodzie glikoproteiny, o masie cząsteczkowej w zakresie 10-60 kDa, odporne na działanie wysokiej temperatury oraz środowiska zarówno kwaśnego, jak i zasadowego. Często alergenem jest specyficzna budowa białka występująca w danym jego źródle. Za najczęstsze alergeny uważa się: białko jaja kurzego, orzechy, mleko, soję, ryby czy pszenicę.

W badaniach epidemiologicznych dotyczących psów zauważono, że w 65% stwierdzonych przypadków alergii głównym alergenem były wołowina, nabiał i pszenica, a w 25% były to: kurczak, jaja kurze, jagnięcina i soja (1). Białkiem o potencjalnie wyższym wskaźniku alergenności są białka pochodzenia zwierzęcego, ale wskazanie na konkretne jego źródło jest problematyczne. Zdolność wywołania reakcji alergicznej u każdego ze zwierząt jest sprawą indywidualną. Dlatego nie powinno się bez potwierdzenia zakładać alergenności żadnego z rodzajów białka, w tym białek kurczaka, co jest często zakładane z góry przez opiekunów psów lub nawet lekarzy weterynarii.

Czynnikami przyczyniającymi się do specyficznej immunologicznej reakcji na składniki pokarmowe są wszystkie prowadzące do uszkodzenia warstwy śluzowej przewodu pokarmowego. Hamują one skuteczne trawienie białek, a w wyniku działania niecałkowicie strawionego białka, oraz tego o niskim współczynniku strawności, dochodzi do zwiększonej przepuszczalności nabłonka. W wyniku uszkodzenia połączeń międzykomórkowych oraz powstawania zmian zapalnych w warstwie śluzowej przewodu pokarmowego alergiom pokarmowym towarzyszą objawy podobne do nietolerancji pokarmowej.

Inny rodzaj czynników jest zależny od wadliwej immunomodulacji wynikającej z obniżonej sekrecji przeciwciał IgA, wadliwej aktywacji układu GALT (ang. gut-associated lymphoid tissue) oraz niewłaściwej aktywacji układu monocytów, czyli komórek, które wchodzą w skład leukocytów. Uważa się, że reakcję immunologiczną powoduje przejściowy lub powtarzający się w pewnych odstępach czasu kontakt z antygenem, a nie stała jego obecność w karmie – co utrudnia dodatkowo prawidłową diagnozę.

Alergiom pokarmowym najczęściej towarzyszą objawy skórne, a rzadziej dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, które mogą, ale nie muszą towarzyszyć zmianom skórnym. Często zapalenie ucha zewnętrznego może towarzyszyć alergii pokarmowej. Reakcje alergiczne mogą przybierać różne formy. Zwykle jednak system odpornościowy reaguje na alergen produkcją przeciwciał, które pobudzają inne komórki, np. komórki tuczne, do uwalniania substancji wywołujących stan zapalny.

Zarówno w przypadku alergii, jak i nietolerancji pokarmowych, zaleca się wprowadzenie diety eliminacyjnej, polegającej na wykluczeniu czynników działających niekorzystnie. Jedną z wygodnych i pewnych form diety, która w największym stopniu spełnia wymogi przeciwalergiczne, jest dieta monobiałkowa.

Karmę monobiałkową należy stosować w dwóch przypadkach: kiedy podejrzewamy alergię pokarmową i chcemy zdiagnozować, które z białek jest jej przyczyną, oraz przy już zdiagnozowanej alergii pokarmowej. W pierwszym przypadku dużym problemem jest prawidłowe wskazanie białka alergizującego. Reakcję immunologiczną powoduje przejściowy lub powtarzający się w pewnych odstępach czasu kontakt z antygenem, a nie stała jego obecność w karmie – co utrudnia dodatkowo prawidłową diagnozę. Chcąc postąpić prawidłowo, należy najpierw przez okres kilku dni zastosować dietę eliminacyjną pozbawioną białka pochodzenia zwierzęcego podejrzewanego o powodowanie objawów alergii. Dopiero potem można wprowadzać poszczególne karmy monobiałkowe. Obserwacja jest podstawowym czynnikiem diagnostycznym. Jeśli objawy alergii ustępują, to istnieje większa pewność, że zastosowane w karmie białko jest odpowiednie – co wcale nie wyklucza nawrotu objawów po pewnym czasie.

Karma monobiałkowa bazuje wyłącznie na surowcach stanowiących źródło białka pochodzącego z jednego gatunku mięsa. Białka mięśniowe oraz te występujące w cytozolu czy osoczu zwierzęcia należącego do danego gatunku posiadają specyficzny skład aminokwasowy. Dzięki temu układ odpornościowy nie traktuje go jako białka obcego i nie uruchamia procesów inaktywujących, którym np. towarzyszy ostra reakcja zapalna. Z tego powodu wprowadzenie do diety psa-alergika karmy monobiałkowej daje szansę na dokładne dopasowanie takiego białka, które staje się niewidoczne dla komórek jego układu odpornościowego. Jednocześnie należy zaznaczyć, że karmy monobiałkowe, ze względu na ich długotrwale stosowanie w żywieniu psa, muszą należeć do kategorii karm pełnoporcjowych. Takie karmy pokrywają zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze we właściwych ilościach i proporcjach.

Piśmiennictwo

1. Mueller R.S., Olivry T., Prélaud P.: Critically appraised topic on adverse food reactions of companion animals: common food allergen sources in dogs and cats. „BMC Vet Res”, 2016, 12, 9.

dr inż. Jacek Wilczak

alergie pokarmowe