Dieta przy stanach niewydolności wątroby

dr inż. Jacek Wilczak Ekspert Doliny Noteci, specjalista w zakresie żywienia, dietoprofilaktyki i dietoterapii schorzeń metabolicznych. Zwolennik racjonalnego i naukowo umocowanego żywienia psów i kotów. Adiunkt w Zakładzie Dietetyki Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie.

Opiekun czekoladowego labradora i trójkolorowego cavaliera – więc z autopsji wie, jak ważna dla prawidłowego wzrostu i rozwoju każdego psa jest właściwie zbilansowana dieta.

Choroby wątroby są związane z aktywnością wydzielniczą gruczołów przewodu pokarmowego, które z kolei wpływają na funkcjonowanie pozostałych układów w całym organizmie.

Niewydolność wątroby może powodować szereg poważnych objawów, które zakłócają prawidłowe funkcjonowanie różnych układów organizmu. Wątroba pełni istotną funkcję w rozkładaniu i metabolizowaniu niektórych substancji w celu wydalenia ich z organizmu. Niepowodzenie tego procesu prowadzi do tego, że substancje nie są usuwane z systemu i gromadzą się do poziomów toksycznych, zakłócając normalne funkcjonowanie wielu narządów.

Dysfunkcje wątroby jako narządu wydzielania zewnętrznego są najczęściej spowodowane długotrwałym stosowaniem farmakoterapii, dietą wysokotłuszczową i wysokobiałkową, dietą ubogoresztkową, głodówkami, chorobami nowotworowymi bądź im towarzyszą. Objawy dysfunkcji wątroby oraz objawy kliniczne chorób wątroby są bardzo zróżnicowane i żadne z nich nie są typowe tylko dla schorzeń tego narządu.

Najczęstsze objawy chorób wątroby to: powiększenie obrysu jamy brzusznej wynikające z powiększenia narządów, które się w niej znajdują i pojawienia się płynu w jamie otrzewnej, żółtaczka, bilirubinemia, zmiana zabarwienia kału, zaburzenia neurologiczne (encefalopatia wątrobowa) czy zaburzenia krzepnięcia krwi (koagulopatie).

Pierwszymi objawami, które powinny wzbudzić niepokój opiekuna psa lub kota, są: biegunka, wymioty, spadek masy ciała, utrata apetytu, zwiększone zapotrzebowanie na płyny, apatia i osowiałość, senność, ból brzucha.

Postępowaniem dietetycznym w przypadku zarówno ostrej, jak i przewlekłej niewydolności wątroby jest dieta lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczu.

Tłuszcz odgrywa ważną rolę w diecie wątrobowej: jest źródłem energii dla organizmu, którego zapotrzebowanie z powodu procesów regeneracyjnych jest wyższe, dostarcza niezbędnych kwasów tłuszczowych, takich jak kwasy tłuszczowe n-3 i n-6, których ilość i wzajemne proporcje wpływają na zmniejszenie stanu zapalnego, poprawę przepływu krwi w wątrobie oraz ochronę przed uszkodzeniami hepatocytów. Dodatkową ważną dla wątroby funkcją tłuszczu jest jego rola transportowa istotnych dla wątroby cząsteczek lipofilnych, czyli składników biologicznie czynnych, oraz witamin. Mimo że w tego typu diecie ograniczona jest ilość tłuszczu, to szczególnie ważne staje się jego źródło. Z powodu niskiej zawartości kwasów tłuszczowych nasyconych najlepszym źródłem tłuszczu są produkty drobiowe, np. z indyka.

Dieta przy stanach niewydolności wątroby powinna zawierać wystarczającą ilość białka o wysokiej aktywności biologicznej oraz współczynniku strawności. Rola białka jest nieoceniona: stanowi element budulcowy dla hepatocytów i substrat w procesie syntezy enzymów, a także aktywnie wpływa na funkcje immunologiczne całego organizmu. W czasie rozwoju chorób wątroby najczęściej dochodzi do wzrostu stężenia aminokwasów aromatycznych, głównie fenyloalaniny, przy jednoczesnym niedoborze aminokwasów rozgałęzionych: leucyny i waliny. Dążąc do wyrównania proporcji między tymi dwiema grupami aminokwasów, w diecie wątrobowej szczególnie ważne są źródła aminokwasów rozgałęzionych, których dostarcząją m.in. produkty pochodzące z drobiu, np. z indyka.

W przypadku postępowania dietetycznego w chorobach wątroby ważną funkcję pełnią źródła związków biologicznie czynnych, wśród których cenne są karczochy i ostropest.

Karczochy są bogate we flawonoidy i przeciwutleniacze takie jak cynaryna, sylimaryna. Z kolei ostropest to główne źródło sylimaryny. Związki te podawane łącznie wspomagają regenerację komórek wątroby, chroniąc ją przed uszkodzeniami spowodowanymi działaniem wolnych rodników i poprawiając jej funkcjonowanie. Karczochy i ostropest są przede wszystkim znane ze swojego działania żółciopędnego. Związki zawarte w tych surowcach pobudzają produkcję i wydzielanie żółci, co może pomóc w zwiększeniu efektywności trawienia tłuszczów. Żółć jest kluczowa dla emulgacji i trawienia tłuszczów, a prawidłowe funkcjonowanie wątroby i wydzielanie żółci są ważne dla odpowiedniej pracy układu trawiennego. Dodatkowo karczochy są również niskokalorycznym warzywem, bogatym w błonnik, który korzystnie wpływa na regulację poziomu glukozy we krwi i masy ciała.

Wśród innych cennych dodatków w diecie wątrobowej ważne są m.in. L-karnityna oraz prebiotyki. Dodatek L-karnityny przyczynia się do efektywnego transportu transmembranowego kwasów tłuszczowych do hepatocytów oraz ich szybszego metabolizowania. Obecność mannooligosacharydów stymuluje odpowiedź komórek układu odpornościowego zlokalizowanych w skupiskach tkanki limfoidalnej ściany przewodu pokarmowego, czyniąc go bardziej odpornym na czynniki środowiskowe. Z kolei inulina, jako czynnik silnie oddziałujący na stabilizację mikroflory jelitowej, wpływa na utrzymanie prawidłowego przebiegu procesów trawienia oraz wchłaniania składników odżywczych.

W przypadku prawidłowego postępowania dietetycznego w chorobach wątroby istotne jest zwiększenie częstotliwości podawania posiłków, ale w mniejszych porcjach – zostanie przez to ograniczony fizjologiczny mechanizm pobudzania aktywności wydzielniczej wątroby poprzez rozciąganie mięśni gładkich ściany przewodu pokarmowego w odcinku dwunastnicy.

Z powodu naturalnej tendencji do gromadzenia się miedzi w niewydolnej metabolicznie wątrobie dieta wątrobowa powinna uwzględniać szczególnie obecność surowców, które są ubogie w ten pierwiastek.

niewydolności wątroby