Tandem lekarz weterynarii – behawiorysta – wybór czy konieczność?

Zalecając konsultację behawioralną, należy poinformować o jej powodach i oczekiwanych rezultatach, podkreślając wagę zaangażowania opiekuna oraz ścisłej współpracy z lekarzem i behawiorystą według ustalonego planu. Jeśli lekarz na stałe współpracuje z konkretnymi behawiorystami, warto zasugerować kontakt z osobą, która ma doświadczenie w diagnozowaniu pacjentów z danym zaburzeniem lub potrafi przeprowadzić wymagane szkolenie. Należy pamiętać, aby zapytać właściciela o zgodę na bezpośredni kontakt z behawiorystą w celu przedyskutowania przypadku i dostosowania optymalnego postępowania.

Warto pamiętać, że obserwacja zwierzęcia i właścicieli w ich środowisku zamieszkania oraz w przypadku psów podczas spacerów (zwłaszcza gdy to one sprawiają trudności) przynosi znacznie więcej informacji niż sam wywiad przeprowadzony w gabinecie. Opiekun może nie być świadomy pewnych zachowań własnych i zwierzęcia lub nie potrafić ich odpowiednio nazwać. Behawioralna wizyta domowa i płynące z niej obserwacje specjalisty mogą okazać się dodatkowym źródłem informacji o stanie pacjenta i o czynnikach, które na niego wpływają, wyzwalając niepożądane zachowania. Dodatkowo w przypadku zwierząt reagujących w gabinecie agresją, których badanie jest utrudnione lub niemożliwe, a właściciel nie potrafi odpowiednio zabezpieczyć zwierzęcia (przytrzymać, założyć kaganiec), lepsze rezultaty przynosi szkolenie rozpoczęte w domu „na sucho”, a dopiero potem przeniesione do trudniejszych warunków (poza domem, w rozproszeniu, w gabinecie).

W ramach informacji zwrotnej dobrze jest uzyskać od behawiorysty raport z przeprowadzonej konsultacji.

Powinien zawierać:

• informacje o wizycie (termin, okoliczności – wizyta domowa/wizyta w plenerze/spotkanie szkoleniowe),
• pełne dane z wywiadu (mogą się bowiem różnić od tych, które uzyskano w gabinecie lekarskim),
• informacje o obserwowanych zaburzeniach zachowania oraz prawdopodobnych przyczynach,
• sugestie w odniesieniu do ewentualnej terapii behawioralnej,

a także

• zalecenia przekazane właścicielom.

Raport powinien być sporządzony w formie trwałej (na piśmie) i zarchiwizowany. W przypadku szkolenia lub treningu informacje o obserwowanych postępach powinny być przekazywane na bieżąco do wiadomości lekarza. Posiadając kompletną wiedzę na temat historii medycznej pacjenta, a także wynik diagnozy behawioralnej, lekarz może wybrać w razie konieczności odpowiedni lek, obiektywnie ocenić progres terapii oraz przyjąć i przedstawić opiekunom realistyczne oczekiwania (prognozę).

Czy leci z nami lekarz?

Niektórzy behawioryści każdą konsultację zaczynają od pytania o aktualny status zdrowotny zwierzęcia. Jednak z doświadczenia autorek wynika, że najczęstszą przyczyną skierowania zwierzęcia przez behawiorystę do lekarza jest przekonanie, że wymaga ono wykonania dodatkowych badań lub wprowadzenia farmakoterapii. Niekiedy można spotkać się wręcz z oczekiwaniem zastosowania konkretnych substancji czynnych, w określonych dawkach i długości terapii. Oczywiste jest, że to lekarz odpowiada za wprowadzone leczenie farmakologiczne i jego skutki oraz odpowiednie poinformowanie właściciela o sposobie prowadzenia terapii, warunkach jej zakończenia, wymaganych badaniach kontrolnych i postępowaniu na wypadek wystąpienia objawów niepożądanych.

Jednak w zależności od rodzaju i poziomu wyszkolenia behawiorysta może dysponować podstawową wiedzą w zakresie suplementacji i farmakoterapii zaburzeń zachowania. Jest to kolejny czynnik, który przemawia za nawiązaniem współpracy z osobą, której kompetencje można zweryfikować. Obecnie na rynku dostępnych jest wiele krótkotrwałych szkoleń (kilkugodzinnych, jednodniowych, weekendowych), w tym w formie online, które kończą się uzyskaniem tzw. „dyplomu behawiorysty”, niekoniecznie idąc w parze z jakością uzyskanej wiedzy lub weryfikacją jej poziomu. W związku z tym warto rozeznać okoliczny rynek, skorzystać z rekomendacji innych lekarzy, aby wybrać do współpracy osobę, której rady będą dla nas przydatne i wartościowe. Jeśli lekarz nie ma pewności co do kwalifikacji kierującego behawiorysty, a sam nie czuje się kompetentny w zakresie psychofarmakologii, zaleca się, aby skierował pacjenta do lekarza zajmującego się tą dziedziną lub zasięgnął jego opinii.

Prośby o diagnostykę zwierzęcia nie pozostawiają większych wątpliwości – artykuł nie ma na celu przedstawienia postępowania diagnostycznego, gdyż jest to dla klinicystów oczywiste. W przypadkach skierowania pacjenta do lekarza w celu uzyskania farmakoterapii zaburzeń zachowania można spotkać się z prośbą behawiorysty o ocenę lekarską zasadności stosowania leków lub przeciwnie – z argumentami, że bez tego dalsza terapia behawioralna nie będzie możliwa. Zdarza się, że lekarz pierwszy raz przyjmuje danego pacjenta, a właściciele po uzyskaniu takiej instrukcji od behawiorysty nalegają na zastosowanie konkretnego leku.

Oprócz weryfikacji dotychczasowych wyników badań pacjenta i jego badania, sugerujemy, aby każdorazowo poprosić o raport z konsultacji behawioralnej i samodzielnie ocenić, czy wykazane problemy stanowią wskazania do zastosowania leków – a jeśli tak, to z jakiej grupy. Obecnie szybko i łatwo można również uzyskać pomocną opinię innego lekarza weterynarii zajmującego się medycyną behawioralną. Opiekunowi należy zaś wyjaśnić, przez kogo i na jakich zasadach podejmowana jest decyzja o farmakoterapii i jakie niesie ze sobą konsekwencje dla zwierzęcia i opiekunów.

Decydując się na stałą współpracę z behawiorystą, oprócz weryfikacji jego wiedzy w zakresie zazębiającym się z przyczynami medycznymi i farmakoterapią, warto dowiedzieć się również, jakie metody szkoleniowe stosuje. Obecnie rekomendowane jest prowadzenie szkolenia zwierząt opartego na tzw. wzmocnieniu pozytywnym, bez stosowania metod awersyjnych, oraz korzystanie z możliwości dialogu ze zwierzęciem podczas treningu i w życiu codziennym (1, 11).

Zdaniem autorek optymalnym rozwiązaniem dla relacji lekarz weterynarii – behawiorysta ukierunkowanej na dobro pacjenta byłoby spotkanie i rozmowa na temat stosowanych metod szkoleniowych, sposobów prowadzenia konsultacji behawioralnej, oczekiwanych form kontaktu i przekazywania informacji. Dzięki temu obie strony zyskują klarowny obraz oczekiwań współpracującego specjalisty, wyeliminowane zostają wątpliwości w zakresie kompetencji. Wszystko to można osiągnąć, wykorzystując podstawowe umiejętności budowania relacji: słuchania, wyjaśniania, okazywania empatii, dzielenia się przemyśleniami, wspólnego rozważania problematycznych kwestii. Kluczem do sukcesu i akceptacji przez właściciela zwierzęcia wszystkich zaproponowanych metod terapeutycznych jest przedstawienie zrozumiałych wyjaśnień przed przejściem do fazy planowania leczenia oraz ustalenia kolejnych etapów.