Ektopasożyty bydła i trzody chlewnej

Świerzb świń

Równie istotnym patogenem pasożytniczym dla świń jest świerzbowiec drążący świński Sarcoptes scabiei var. suis. Jest on czynnikiem etiologicznym choroby skóry określanej jako świerzb świń – sarkoptoza (łac. sacoptosis). Samice tych roztoczy mają około 0,5 mm długości. Pasożytują w głębokich warstwach naskórka, gdzie drążą korytarze i w nich zapłodnione samice składają jaja. Po 2-5 dniach wykluwają się z nich larwy, przekształcające się w nimfy. Cykl rozwojowy trwa około 3 tygodni. Do zarażenia dochodzi przez kontakt bezpośredni ze zwierzętami opadniętymi świerzbowcami. Źródłem inwazji, oprócz zwierząt wprowadzonych z zewnątrz do stada, mogą być też osobniki wewnątrz populacji będące bezobjawowymi nosicielami roztoczy. Ważnym źródłem inwazji jest często knur ze względu na kontakt z wieloma samicami.

Z kolei zarażone lochy są źródłem inwazji dla ssących, kilkudniowych prosiąt. Pasożyty mogą przeżyć poza żywicielem do 10 dni. Rozmieszczenie świerzbowców na powierzchni ciała świń nie jest równomierne. Najwięcej pasożytów stwierdzamy na skórze zewnętrznego przewodu słuchowego i małżowiny usznej. Następnie świerzbowce intensywnie się namnażają, a populacja ulega zwiększaniu do momentu pojawienia oraz nasilenia odpowiedzi immunologicznej. W następstwie działania mediatorów i innych związków uwalnianych w odpowiedzi komórkowej oraz stanów nadwrażliwości, ma miejsce ograniczanie rozprzestrzeniania się świerzbowców i zmniejszanie ich liczby.

U części zwierząt prowadzi to do całkowitej eliminacji pasożytów, a u innych doprowadza do bezobjawowego nosicielstwa. Działanie mechaniczne świerzbowców prowadzi do drażnienia skóry przez przemieszczające się osobniki, uszkodzenia naskórka podczas drążenia korytarzy i uszkodzenia skóry w wyniku odżywiania się komórkami i płynami tkankowymi. Ważnym oddziaływaniem patogennych świerzbowców jest reakcja immunologiczna żywiciela na obecność pasożytów. Antygenowe działanie ich śliny oraz innych wydzielin i wydalin indukuje powstanie odpowiedzi immunologicznej żywiciela, która przebiega w kilku fazach, z dominacją nadwrażliwości typu późnego lub wczesnego. Opisane zmiany na skórze ułatwiają pojawienie się zakażeń wtórnych.

Początkowo choroba objawia się lekkim stanem zapalnym skóry i dość silnym świądem. Pierwsze wykwity spostrzega się na skórze głowy w okolicy oczu i uszu oraz na wewnętrznej stronie ud (tworzą się guzki, pęcherzyki i krosty). Proces chorobowy rozszerza się stopniowo na dalsze części skóry, pojawia się wysięk i tworzą się strupy. Skóra coraz bardziej grubieje, staje się mniej elastyczna i stopniowo zaczyna wypadać szczecina. W wyniku ocierania się (czochrania) mogą powstawać otarcia i skaleczenia oraz wtórne zakażenia bakteryjne i grzybicze. Wraz z fragmentami naskórka pozostałego na ścianach i kojcach, pozostają żywe świerzbowce, które mogą zarażać inne zwierzęta. Intensywna inwazja przewodów słuchowych może sugerować objawy podobne do nerwowych, np. potrząsanie głową.

Rozpoznanie

Świąd oraz charakterystyczne zmiany na skórze najczęściej sugerują świerzb. Potwierdzeniem tak postawionej diagnozy jest stwierdzenie świerzbowców w zeskrobinie skóry pobranej z granicy miejsc zdrowych i chorobowo zmienionych, najczęściej z wewnętrznej powierzchni małżowiny usznej z obszaru około 2,5 cm2. Zeskrobiny pobiera się minimum od 10% pogłowia loch, nie zapominając o knurach. Od młodych świń należy pobrać próbki od 3 do 10 zwierząt z kojca, a ogólna liczba pobranych zeskrobin powinna objąć minimum 10% obsady kojca. Zaleca się zachować dużą ostrożność przy pobieraniu zeskrobin od loch w ostatnim tygodniu ciąży, ponieważ ta czynność może być dla nich dużym stresem. W przypadku niestwierdzenia świerzbowców w zeskrobinach, należy drugie badanie wykonać po 2-4 tygodniach.

Leczenie

Zabieg należy wykonać u wszystkich zwierząt. Zaleca się stosować jednorazowo, podskórnie lub w postaci premiksów makrocykliczne laktony (iwermektynę, doramektynę i moksydektynę). Przy stosowaniu preparatów z innych grup chemicznych (np. amitraza), konieczne jest powtórzenie zabiegów po 7-14 dniach. Skuteczność kuracji podnosi przeprowadzenie jednoczesnej dezakaryzacji chlewni po uprzednim usunięciu ściółki. W zapobieganiu musimy przestrzegać zasady, aby nowo zakupione zwierzęta przed wprowadzeniem do chlewni poddać 2-3 tygodniowej kwarantannie. Także podawanie preparatów eliminujących roztocze na 14 dni przed porodem ogranicza ryzyko zarażenia osesków, a tym samym występowanie świerzbowców w chlewni.