Gorączka Q – wyzwanie diagnostyczne

Gorączka Q, mimo że obecna w naszych stadach od dawna, ciągle jest wyzwaniem diagnostycznym. W stadach bydła mlecznego często ma subkliniczny przebieg, nie wywołuje spektakularnych objawów, w odróżnieniu od małych przeżuwaczy, gdzie jednorazowo może dochodzić do utraty nawet 90% ciąż.

Symptomy gorączki Q u krów są związane głównie z zaburzeniami rozrodu. Szeroko rozumiana niepłodność oraz zwiększona liczba poronień w stadzie są objawami, za którymi może się kryć infekcja C. burnetti. Standardem w naszej pracy powinno być każdorazowo dociekanie przyczyny poronienia, oczywiście nie zawsze jest możliwe znalezienie wyjaśnienia dla konkretnego przypadku. Jednak zawsze w badaniach krów po poronieniu musimy uwzględniać gorączkę Q. Z powodu niespecyficznych i słabo wyrażonych objawów jedynie badania laboratoryjne mogą potwierdzić lub wykluczyć zakażenie tą jednostką chorobową.

W diagnostyce gorączki Q możemy wykorzystać dwa rodzaje badań: serologię oraz PCR, badania mikrobiologiczne, pomimo tego, że mamy do czynienia z bakterią, nie są wykorzystywane. Najpewniejszą metodą potwierdzenia infekcji gorączki Q jest bezpośrednie znalezienie C. burnetti w badanym materiale. Niestety z powodu uwarunkowań prawno-administracyjnych badania obecności antygenu techniką PCR w Polsce są sporadycznie wykorzystywane. W krajach takich jak np. Włochy, gdzie potwierdzenie obecności antygenu C. burnetti w wymazie z szyjki macicy nie niesie za sobą konsekwencji administracyjnych, badania te są znacznie częściej wykorzystywane. Stosując badania serologiczne mleka zbiorczego oraz surowicy odpowiednio wyselekcjonowanych krów (co jest w tym przypadku kluczowe), również możemy potwierdzić lub wykluczyć obecność gorączki Q w stadzie. Podstawowe znaczenie przy wyborze zwierząt do badania serologicznego ma czas, jaki upłynął od poronienia (od 15 do 90 dni), gwarantujący możliwość wystąpienia wysokiego poziomu przeciwciał.

Doskonałym rozwiązaniem w przypadku krów świeżo po poronieniu jest pobranie i porównanie par surowic w odstępie 3 tygodni. Pomocnym narzędziem może być prezentowany algorytm diagnostyczny.

Badanie serologiczne mleka zbiorczego (tankowego) stało się w ostatnim czasie bardzo popularne, nie tylko w kontekście gorączki Q, ale również innych chorób, takich jak BVD, IBR oraz inwazji pasożytniczych. Pojedyncza próbka mleka tankowego to praktycznie próbka idealna: łatwa do pobrania, dająca obraz całego stada. Pozytywny wynik takiego badania w kierunku gorączki Q potwierdza, że zwierzęta miały kontakt z C. burnetti. Każdy taki przypadek wymaga dokładnej analizy w celu wprowadzenia odpowiedniego protokołu działania. Pamiętajmy, gorączka Q to groźna zoonoza, niebezpieczna nie tylko dla nas samych, ale również dla naszych bliskich, a właśnie lekarze weterynarii, hodowcy bydła i pracownicy ferm to grupy szczególnie narażone na zakażenie.

Wiemy już, że droga pokarmowa zakażenia jest praktycznie wykluczona. Do infekcji dochodzi poprzez inhalację i tutaj chciałbym zwrócić uwagę na higienę na hali udojowej. Wiemy, że C. burnetti jest wydalana również z mlekiem, często pierwsze strugi mleka zdajane są bezpośrednio na podłogę hali udojowej, a następnie zmywane wodą pod ciśnieniem. W ten sposób tworzymy bardzo niebezpieczny aerozol mogący być, w przypadku krążenia gorączki Q w stadzie, źródłem zakażenia dla ludzi. W oborach o potwierdzonym zakażeniu C. burnetti koniecznie trzeba zwrócić na to uwagę.

Oczywiście głównym rezerwuarem zarazka są poronione płody, wody płodowe i łożysko. Higiena porodu oraz niszczenie jego pozostałości (utylizacja popłodu) mają kluczowe znaczenie. Procedury niemedyczne związane z bioasekuracją, utylizowaniem poronionych płodów, łożysk są jednym z dwóch filarów skutecznej walki z gorączką Q, drugim filarem jest profilaktyka, regularne szczepienie całego stada.

Prawidłowo przeprowadzona diagnostyka jest jak zawsze kluczem do rozwiązania problemu.