Oddziaływanie wybranych czynników środowiskowych na status immunologiczny i zdrowotny cieląt

Skrajne wartości temperatury odgrywają istotną rolę w homeostazie ustroju, czego efektem są zaburzenia w pobieraniu paszy, obniżenie dziennych przyrostów wagowych oraz wzrost podatności na infekcje. Strefa obojętności cieplnej zależnie od wieku cieląt kształtuje się na poziomie 10-26°C. Temperatury powyżej lub poniżej tego zakresu wywołują reakcję stresową, charakteryzującą się wzrostem poziomu kortyzolu we krwi. W temp. powyżej 26°C następuje istotne, o ok. 30%, obniżenie wchłaniania przeciwciał siary podanej cielętom w pierwszych 2 godz. po urodzeniu. Natomiast przy zbyt niskich wartościach stwierdza się obniżenie przyswajania pokarmu oraz zaburzenia w absorpcji immunoglobulin klas M i G (38).

Schorzenia cieląt mają istotny wpływ na tempo wzrostu, np. zapalenie płuc wiąże się z redukcją średnich dobowych przyrostów masy ciała (ADG), wynoszących 66 g w pierwszym miesiącu życia. Względny spadek tempa wzrostu u młodszych cieląt ras mlecznych kształtuje się na poziomie 8% dla cieląt z objawami zapalenia płuc, 18% w przypadku cieląt z biegunką i 29% w przypadku cieląt, u których występowały jednocześnie zapalenie płuc oraz biegunka. Im bardziej przewlekła choroba, tym większy wpływ na kolejne etapy wzrostu, średnio około 50 g mniej dziennie, oraz czasu dojrzewania cieląt nawet do 5 mies. (26).

Także zmiany w poziomie białek ostrej fazy u nowonarodzonych cieląt mogą być wskaźnikiem właściwego transferu odporności siarowej. Zgodnie z sugestiami Tóthová i wsp. (2013) obejmującymi przegląd piśmiennictwa z badań eksperymentalnych prowadzonych przez wiele ośrodków naukowych w siarze krów występuje zwiększona koncentracja niektórych białek ostrej fazy, jak SAA czy CRP, których rolą jest utrzymywanie właściwego statusu zdrowotnego u cieląt szczególnie w pierwszych 10 dniach życia.

Potwierdzono również, że wysokie stężenia SAA związanego z gruczołem mlekowym (izoforma M-SAA3) obecne w siarze zdrowych krów wykazuje istotne działanie ochronne na przewód pokarmowy noworodków poprzez stymulowanie wytwarzania mucyny z komórek jelitowych i zmniejszanie kolonizacji patogenów, przez co zwiększa odporność cieląt na zachorowania w pierwszych dniach po urodzeniu. Obserwowane  na przykład istotnie wyższe stężenia haptoglobiny u cieląt odsadzonych w pierwszych godzinach po urodzeniu w odniesieniu do cieląt odsadzanych w kolejnych tygodniach życia, co przekładało się m.in. na zdrowotność oraz odpowiedź immunologiczną zwierząt w kolejnych tygodniach odchowu, jak też współczynniki produkcyjne (3).

Zmiany w koncentracji białek ostrej fazy u cieląt stanowią ponadto wymierny wskaźnik przebiegu procesu zapalnego i w wielu przypadkach są markerem zwiększonej wrażliwości cieląt na infekcje. Rezultaty wielu badań prowadzonych przez liczne międzynarodowe (33) oraz krajowe (16) ośrodki naukowe, w tym także badania własne (51), potwierdzają istotny udział haptoglobiny, fibrynogenu, oraz surowiczego amyloidu A jako wskaźników zwiększonej podatności cieląt na występowanie syndromu oddechowego. Wybrane funkcje immunologiczne wybranych białek ostrej fazy zostały zaprezentowane w tab. 3.

W wielu badaniach potwierdzono również istotny udział zróżnicowanych środowiskowych czynników stresowych, tj: warunki mikroklimatyczne, transport, odsadzanie, infekcje wirusowe i bakteryjne, na kształtowanie się poziomów białek ostrej fazy u zwierząt oraz ich oddziaływania na wybrane parametry immunologiczne u bydła (16, 18, 34, 51). Zróżnicowanie w zakresie koncentracji wybranych białek ostrej fazy w zależności od czynnika stresowego przedstawiono w tab. 4.