Posocznica cieląt wywołana przez E. coli. Kolisepticemia

Schorzenia wywołane E. coli są ważną przyczyną strat ekonomicznych w hodowli bydła. Na zachorowania wywoływane tym drobnoustrojem szczególnie podatne są cielęta w pierwszych tygodniach po urodzeniu. U młodych zwierząt zakażenia tym drobnoustrojem mogą przebiegać w postaci posocznicy oraz schorzeń biegunkowych.

Posocznica wywołana przez szczepy E. coli jest jednostką chorobową notowaną rzadko, jednak w obiektach utrzymujących dużą liczbę zwierząt okresowo może być przyczyną znacznych strat cieląt. Jednym z najważniejszych czynników predysponujących do kolisepticemii jest niski status immunologiczny cieląt.

Rola Escherichia coli jako czynnika etiologicznego biegunek bydła została potwierdzona przeszło sto lat temu. Jednak dopiero na przełomie lat 50. i 60. ubiegłego wieku odkryto, jak ważną rolę E. coli odgrywa w patologii cieląt. Nieustannie prowadzone badania sprawiły, że drobnoustrój ten jest najlepiej poznanym organizmem w zakresie metabolizmu i procesów biochemicznych (13).

E. coli jest szeroko rozpowszechniona w przyrodzie, wpływa zarówno pozytywnie, jak i negatywnie na organizmy wyższe. Drobnoustrój ten jest składnikiem fizjologicznej mikroflory jelitowej ssaków. Jednocześnie niektóre szczepy E. coli mogą wykazywać działanie chorobotwórcze. Wiele z nich u ludzi i zwierząt jest przyczyną groźnych zespołów chorobowych (np. enteritis, gastroenterocolitis, zakażenia ogólne) (1).

Czynnik etiologiczny

Escherichia coli należy do rodziny Enterobacteriaceae i rodzaju Escherichia, w obrębie którego, obok wymienionego gatunku, znajdują się jeszcze cztery inne: E. blattae, E. fergusonii, E. hermannii, E. vulneris (19, 20). E. coli jest krótką Gram-ujemną, nieprzetrwalnikującą pałeczką, która rośnie na podłożach zwykłych, przy optymalnej temperaturze wzrostu wynoszącej 37^oC. Drobnoustrój ten jest fakultatywnym beztlenowcem, zdolnym do aktywnego metabolizmu zarówno w warunkach tlenowych, jak i beztlenowych. Ze względu na zróżnicowaną budowę antygenową E. coli, na którą składają się: antygeny somatyczne O (LPS), rzęskowe H (białko – flagelina), otoczkowe K i fimbrialne F, gatunek ten podzielono na określone grupy i typy serologiczne (19).

Szczepy E. coli izolowane z przypadków posocznicy cieląt należą do stosunkowo małej liczby serogrup: O:8, 9, 15, 26, 35, 45, 78, 86, 101, 115, 117, 137. W Europie dominuje serotyp E. coli O78:K80, natomiast w Ameryce Północnej najczęściej izolowany jest O137:K79. Istnieją jednak liczne doniesienia, że w niektórych krajach inne serotypy mogą być najczęstszą przyczyną kolisepticemii cieląt.

E. coli zdolne do wywołania posocznicy charakteryzują się posiadaniem określonych cech zjadliwości. Wśród nich najważniejszą rolę odgrywają zdolności inwazyjne, obecność genów pozwalających na wniknięcie i namnożenie się we krwi oraz narządach wewnętrznych. Drobnoustroje te wytwarzają między innymi kolicynę V, hemolizyny oraz posiadają zdolność do wiązania żelaza. Nie mają natomiast cech enterotoksycznych (2, 7, 9, 11, 16, 23).

Patogeneza i źródła zakażenia

Patogeneza i źródła zakażenia zostały stosunkowo dobrze poznane dzięki obserwacji naturalnych i doświadczalnych zakażeń u cieląt. Najważniejszym czynnikiem predysponującym do wystąpienia posocznicy na tle E. coli jest niski status immunologiczny cieląt. Badania wykazały, że cielęta, które zostały dobrze odpojone siarą i u których przeciwciała siarowe osiągnęły odpowiednio wysoki poziom w surowicy krwi, nie są wrażliwe na zakażenie (2, 6, 8, 21, 22, 25). Poziom IgG1 w surowicy wynoszący 5 mg/ml i IgM 0,22 mg/ml lub więcej właściwie zabezpiecza przed kolisepticemią (10). W przypadku tej choroby najważniejszą rolę odgrywa frakcja IgM. Jak wykazano w badaniach, podanie cielęciu 1,5 g IgM dożylnie całkowicie zabezpiecza przed eksperymentalnym zakażeniem szczepami E. coli wywołującymi kolisepticemię (14, 17, 18). Co ciekawe, poziom przeciwciał siarowych w surowicy krwi chroniący cielęta przed posocznicą wywołaną przez E. coli jest niższy niż poziom chroniący przed innymi chorobami zakaźnymi (14, 17, 18).

Jak wynika z badań prowadzonych w obiektach hodowli bydła, stwierdzane niedobory immunologiczne u cieląt są znacznie częstsze niż zachorowania na kolisepticemię. To zjawisko Gay i wsp. (9) tłumaczą okresowym występowaniem serotypów E. coli odpowiedzialnych za posocznicę w cielętnikach oraz siewstwem ich przez dorosłe krowy (15).